Botswana en Victoria Falls, Zimbabwe

Botswana stond al enige jaren hoog op ons verlanglijstje vanwege de rijkdom aan natuur en wildlife.
De combinatie met de indrukwekkende Victoria Falls ligt dan al snel voor de hand.

Wij hebben ervoor gekozen om niet zelfstandig, maar onder begeleiding van gidsen deze kampeerreis te maken. Dat is ons goed bevallen. Niet alleen omdat we van begin tot eind nergens meer over hoefden na te denken en zorgeloos konden genieten, terwijl alles voor ons geregeld werd, maar vooral omdat we door de professionele begeleiding van onze gidsen heel veel gezien hebben en veel geleerd hebben van alles wat deze prachtige natuur te bieden heeft. Het kamperen midden in de bush is een unieke ervaring. Vooral na zonsondergang besef je dat je in de wildernis bent, ver van de bewoonde wereld en andere mensen. 's Nachts beleef je de grenzeloze natuur om je heen met alleen de geluiden van de wildernis onder een oneindig heldere sterrenhemel.  Gewend aan onze volledig gecultiveerde en verstedelijkte omgeving, was dit voor ons een intense en unieke natuurbeleving.

Botswana staat bekend als een politiek en economisch redelijk stabiel land, waar je veilig kunt reizen.
De tafelgesprekken tijdens de safari over Botswana bevestigden dit positieve beeld van het land. Toeristische informatie zal natuurlijk nooit de schaduwkanten benadrukken. Maar er lijkt sprake van een behoorlijk krachtdadige overheid, die ontwikkelingen in gang zet t.b.v. de economie, toerisme, natuurbescherming, onderwijs. Corruptie wordt zo goed en zo kwaad als het kan aangepakt. Van de Chinezen wordt minder gebruik gemaakt teneinde de eigen werkgelegenheid te bevorderen. De overheid probeert ook meer productie en kennis in eigen land te bevorderen. Men is bezig om bijvoorbeeld de bewerking van ruwe diamanten in eigen land te gaan laten plaatsvinden en de kennis daarvoor te ontwikkelen  in plaats van ruwe diamanten te exporteren. Op landbouwgebied zijn er eveneens initiatieven om zelf te telen en te verbouwen (o.a. bepaalde fruitsoorten) om minder afhankelijk te worden van Zuid-Afrika. Er is een onderwijsplicht en er is ook controle op het nakomen van die verplichtingen.
Toerisme is een belangrijke inkomstenbron voor Botswana, maar zeker de delta is een kwetsbaar natuurgebied. De Botswaanse overheid heeft een bewuste keuze gemaakt om de natuur en dit unieke biosysteem te beschermen en geen massatoerisme toe te laten.
Hoe het met internetverbindingen in de bewoonde wereld gesteld is, weet ik niet, maar wij hebben nergens in de bush verbinding gehad. Hadden we ook niet verwacht trouwens en het is ook heerlijk om even zonder te zijn! Dat kan best eens gaan veranderen echter, want onderweg van Moremi naar Savuti was men over een zeer lang traject bezig met het leggen van kabels en ook in Savuti zelf stuitten we op greppels, kabels en werkmaterieel.

Tijdens onze kampeerreis zijn we alleen door enkele dorpen langs de Chobe rivier en door Kasane gereden. Het was vooral een natuurreis en van het dagelijks leven in dorpen en steden hebben we dus weinig meegekregen. Dat maakt vergelijking met onze ervaringen in Zimbabwe, d.w.z. Victoria Falls dus niet helemaal zuiver. Feit is dat Zimbabwe ondanks zijn potentieel aan rijkdom een straatarm land is, waar corruptie hoogtij viert.
In Victoria Falls wonen een paar duizend mensen, van wie ongeveer drie kwart werkeloos is. Dat is te merken in de straten, waar we bijna belaagd werden door jongemannen die hun spullen aan ons wilden slijten. O.a. pakken Zimbabwaanse dollars, die geen cent meer waard zijn. In de tijd van de Zimbabwaanse dollar was er bijna helemaal geen handel meer, de winkels waren leeg. Sinds de regering enkele jaren geleden onder druk van de oppositie de overgang naar de US$ heeft gerealiseerd, gaat dat gelukkig wel beter, maar armoe voor de gewone bevolking blijft helaas troef. Laten we hopen dat de politieke situatie ooit een verandering zal ondergaan die verbetering mogelijk maakt.

Wij hebben genoten van onze safarireis, van de prachtige natuur en al het wild dat we gezien hebben. Evenals bij onze vorige reizen in Zuid-Afrika en Namibië. Maar het is niet vanzelfsprekend, want klimatologische veranderingen, de aantasting van de natuurlijke omgeving en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen vormen een bedreiging voor ons leefklimaat en het leven van vele dieren en organismen. Stroperij, zeker op grote schaal, hoort in dit rijtje thuis. Sommige diersoorten zijn al compleet verdwenen uit streken waar ze thuis hoorden of ze zijn (bijna) uitgestorven. De neushoorn komt al jaren niet meer voor in Botswana, behalve de exemplaren die nu op Chief's Island zijn veilig gesteld. In Damaraland in Namibië wordt moeite gedaan voor de weinige neushoorns die daar nog zijn. In Wolwedans Namibië gingen de tafelgesprekken al over de toenemende illegale jacht op neushoorns in Zuid-Afrika en de enorme financiële belangen en corruptie, die daaraan ten grondslag liggen. Het Wereld Natuur Fonds luidde in diezelfde tijd de noodklok en maakt voortdurend gebruik van vele media om hiervoor aandacht te vragen. Dit voorjaar was er de serie Wildlife Crime Fighters op de Nederlandse televisie. Regelmatig zien we in het nieuws berichten over vangsten van illegale ivoor- en hoornhandel, zoals kort geleden in juli en - nu ik bezig ben met het afronden van dit blog - gisteren in Zurich. Gelukkig dat er met succes gericht ingezet wordt op deze illegale handel en de stroperij. Het zijn maar wat voorbeelden.
En dan is er nog de jacht, niet zelden illegaal. Sociale media spelen steeds meer een rol in de wereldwijde bewustwording van het stroperijprobleem en het mobiliseren van stemmen voor het bestrijden van stroperij en voor een verbod op de export/import van trofeeën en ivoor etc. De walging over foto's van triomfantelijke jagers (ook vrouwen!) bij hun prooi wordt op Facebook breed uitgemeten. Maar er is meer nodig om het tij te keren.
In april vroeg ik me bij de krantenberichten (Metro UK/ en Huffington post) over de dood van een professionele jager door een olifant in "musth" af waar deze mensen in 's hemelsnaam mee bezig zijn. En nu ik de laatste hand leg aan dit reisverslag is het augustus en is er heel veel te doen over de dood van de leeuw Cecil, die uit Hwange National Park is gelokt met een stuk vlees om met een kruisboog bejaagd te kunnen worden door een rijke tandarts uit Amerika. New York Times
Wat bezielt mensen om er plezier in te hebben deze prachtige dieren te doden en daar ook nog prat op te gaan?
Cecil is vast en zeker niet de eerste die dit overkomen is, maar misschien is het een geluk dat het nu een bekende leeuw, een publiekslieveling, is die zo gedood is. Het heeft zoveel losgemaakt dat in ieder geval Zimbabwe's National Parks Management Authority maatregelen heeft aangekondigd.
Een organisatie als Avaaz roept op om een petitie te tekenen voor een verbod op de import van trofeeën in Europa en Amerika.
Ik hoop dat het helpt, maar ambtelijke molens malen langzaam en de belangen zijn groot. Ondertussen hebben we organisaties nodig die daadwerkelijk iets doen aan de stroperij en het veldwerk doen. Dat zijn er gelukkig vele en niet alleen grote, zoals het WNF, maar ook kleine zoals VFAPU.

Gelukkig hebben wij nog heel veel kunnen genieten, zowel in Botswana als in Victoria Falls, waar we niets van hadden willen missen! Geniet een beetje met ons mee in dit reisverslag.
We beginnen op de luchthaven van Johannesburg, vliegen naar Maun en dan naar de Okavango Delta. Ga met ons mee: http://renrbotswana.blogspot.nl/2015/07/naar-botswana-okavango-delta.html

Naar Botswana, Okavango Delta

Naar Botswana. Er is geen rechtstreekse verbinding tussen Schiphol en Botswana. We hebben ervoor gekozen om zaterdagochtend 2 mei met de KLM naar Johannesburg te vertrekken, aankomsttijd rond 21.15 uur. Het Airport Grand Hotel op zo'n 15 minuten van de luchthaven was voor ons geboekt. Dat bleek inmiddels een Holiday Inn te zijn. Prima voor een rustige overnachting, goed ontbijt. We werden zondagochtend keurig weer met het shuttlebusje op de luchthaven afgeleverd, waar we om 11.45 uur naar Maun zouden vertrekken.

De vorige keer dat we op Tambo Airport waren, stond alles in het teken van het op handen zijnde wereldkampioenschap voetbal. Nu ging het iets rustiger toe; wij vinden het nog steeds een mooie luchthaven. De vele mooie winkels zouden we voor de terugweg bewaren.....

Maun is een regionale luchthaven - even lopen van het vliegtuig naar de ontvangsthal - langs een paar gezondheidsambtenaren die i.v.m. ebola checkten waar we vandaan kwamen - dan de douane. De bagage stond al klaar en toen werden we keurig opgewacht door vertegenwoordigers van de reisorganisatie die ons verder begeleidden naar de wachtruimte voor onze vervolgvlucht naar de delta. Het duurde even voor onze piloot ter plekke was, hij bleek een volle dag van heen-en-weer-vliegen te hebben. Met drie medepassagiers kropen we in de Cessna.



We hadden allebei nog nooit eerder in zo'n klein vliegtuigje gevlogen, dus een beetje spannend en vooral leuk, leuk, leuk!

We moesten eerst een van de dames afzetten bij een dichterbij gelegen kamp. Bij de daling naar de airstrip konden we beneden ons de olifanten, zebra's, giraffen en antilopen zien, die hoger in de lucht niet te onderscheiden waren.

Verder vlogen we - nu vrij laag - en zo kregen we al een aardige indruk van dit prachtige en uitgestrekte natuurgebied. Brede en smalle waterlopen, grotere wateroppervlakten, talloze eilandjes en drogere delen; het zag er veelbelovend uit!

De airstrip van Gunn's Camp.

We werden opgewacht en meegenomen door Titus, die zich voorstelde als onze gids en bij de entree werden we warm welkom geheten in Gunn's Camp. Het was 15.15 uur.

Ga met ons mee op onze eerste bootsafari in de Okavango Delta >>http://renrbotswana.blogspot.fr/2015/07/zondag-3-mei-avondboottocht-okavango.html

Zondag 3 mei - avondboottocht Okavango Delta

We hadden even gelegenheid om ons te installeren in onze tent en geschikte kleding aan te schieten voor de avondexcursie. In het restaurant werden we vervolgens uitgenodigd om nog een snel kopje thee met een paar lekkere hapjes erbij te genieten en dan zouden we meegaan met de bootexcursie. We maakten kennis met twee Duitse koppels, die gezamenlijk op reis waren en die eveneens deze middag waren aangekomen. We zouden deze dagen met hen samen op excursie gaan onder leiding van onze vaste gidsen Modswai en Titus. Good company.

Deze middag stond een motorboottocht door de lagunes op het programma. Uitleg over onze boottocht en enkele spelregels aan boord om vervolgens Gunn's Camp langzaam te zien verdwijnen. Op de foto onder: de bar (rechts) en het restaurant (links). Helemaal links de aanlegsteiger.

Al snel ontmoetten we onze eerste olifant. Een solitair mannetje onder begeleiding van een poetsreigertje.

Een Malachite Kingfisher poseerde voor ons. Ook toen we heel voorzichtig dichterbij kwamen, bleef hij rustig zitten. Wow, wat een prachtige start van ons verblijf hier!

Dode takken, dode bomen vormen altijd een uitstekend uitkijkpunt voor allerlei vogels. Hier zaten bij elkaar Slangenhalsreigers, Koereigers en een Pied Kingfisher. For the record.

Heel rustig stuurde Modswai ons bootje door de kanalen, watergeulen en wijdere wateren, terwijl hij ons wees op van alles wat we aan flora en fauna tegenkwamen en hierover vertelde. Op gedempte toon spraken we, om de natuurlijke rust niet te verstoren. Hier ademt de natuur en wordt de stilte slechts doorbroken door de roep van een enkele dier en het kalme klotsen van het water, het schuren van de grassen langs de boot. En dan hield onze gids helemaal halt en zei: luister naar de stilte, luister naar de natuur. En alles ademde rust.

Zo prachtig.....

Veel libelles scheerden over het water en zetten zich op planten, maar deze zijn toch zo actief dat ze in het bootje nauwelijks behoorlijk te fotograferen zijn; er is altijd wel iets van beweging ook al legt de gids de boot stil voor het nemen van foto's.
Gemakkelijker laten de dieren op het land zich in beeld vastleggen, maar die zijn vaker weer wat verder weg. Modswai manouvreerde zijn boot dan zo ver mogelijk door de watergrassen naar de wal. Maar dan moest hij vervolgens de motor eerst omhoog halen om alle waterplanten eruit te trekken voordat we weer verder konden.

Een lechwe (f): litschiewaterbok of ook wel moerasantilope genoemd.

Drie op een rij: Spur-winged Goose - Spoorwiekgans

Modswai: even de motor ontgrassen.

Onder: African Jacana.

Iets later attendeerden onze gidsen ons op een krokodil. Wij dachten eerst dat ze een grapje maakten, want eerst zagen we alle zes helemaal niets. Totdat Modswai de boot voorzichtig zo dichtbij had gebracht en gedraaid dat het beestje ons niet meer kon ontgaan. Het was een jong dier, een kleintje, maar toch..... niet om grapjes mee uit te halen.

De echte mini's zijn de rietkikkertjes. Die worden niet groter dan een paar centimeter. Voor hen betekent een kleine krokodil ook gevaar!

Verschillende keren hebben we ze gevonden in wittige / bijna lichtgroene verschijningsvorm, maar ze kunnen van kleur veranderen en ook de tekening is verschillend. Deze avond vonden we deze twee. In alle gevallen hebben we te maken met de Painted Reed Frog, de Geschilderde Rietkikker.

Hoog in een boom stonden Maraboe's. De zon begon te dalen en het landschap kleurde steeds meer warm oranje. Het water was als een spiegel zo glad.

Hoogste tijd voor een sundowner! Met een koel glas witte wijn genieten van het warme licht en de stilte, dit prachtige land.

Maar niet te lang, want als de zon begint te dalen, wordt het snel donker. Tijd om terug te gaan naar het kamp en nu met flinke vaart en zonder dralen.

Na een frisse douche en een gezellige start in de bar, zouden we hier later aan het diner geroepen worden. We worden uitstekend verzorgd in Gunn's Camp in een losse en gemoedelijke sfeer.

Morgenochtend gaan we met de mokoro's de delta in en wandelen >> http://renrbotswana.blogspot.fr/2015/07/maandagochtend-4-mei-okavango.html

Maandagochtend 4 mei - Okavango mokorotocht

's Morgens tegen half zeven word je gewekt met een dienblad met thee. Een lekker kopje, even snel opfrissen en in de kleren en dan naar de ontbijttafel. Lekker vers brood, scones, yoghurt en serials, fruit. Kortom: compleet en meer dan voldoende. Om 7 uur gingen we dan weer met elkaar op pad, d.w.z. de waterweg. Dit keer met de mokoro.

De morgenstond heeft goud in de mond. Het lijkt hier letterlijk op te gaan.
Een motorboot is ons al voorgegaan om de kanalen op nijlpaarden te controleren. Een mokoro is wel kwetsbaar tussen die krachtpatsers! Stilletjes gleden we met drie kano's weg van het kamp, twee in iedere mokoro met een gids. Geschilderde Rietkikkertjes zaten her en der op te warmen in de vroege ochtendzon, allemaal met de pootjes dicht tegen het lijf gevouwen. Geen spectaculaire poses dus, maar met de kano konden we wel steeds heel dichtbij komen.

 
Painted Reed Frogs

Velden van waterlelies dragen bij aan de schoonheid van dit gebied. Het zijn vooral de grote Dagwaterlelies, die bij het ondergaan van de zon hun bloemen sluiten, maar we zagen hier en daar ook prachtige kleine waterlelies, waarvan ik de naam vergeten ben.
Tussen de waterlelie's en andere waterbloemen, rietsoorten en grassen schoven we geluidloos verder over het water totdat we aanlegden op Chiefs Island voor een walking safari.

Te voet zouden we een deel van het eiland verkennen, maar eerst kregen we de nodige instructies, want we konden van alles tegenkomen. Dus: in een aaneengesloten rij blijven lopen, niet kletsen, let op de aanwijzingen van de gids, niet wegrennen voor een leeuw, een luipaard nooit in de ogen kijken en in een boom klimmen als de gids dat zegt......! Overigens, in tegenstelling tot wat we in het Krugerpark in Zuid-Afrika hadden meegemaakt: ook de gidsen mogen in de natuurparken in Botswana geen vuurwapens dragen.

We liepen dus keurig achter Modswai aan, terwijl de twee andere gidsen achter ons de rij sloten, en stopten met hem, als hij ons iets vertelde over de planten en bomen, hun bloei- en groeiwijze en veelal ook het praktische gebruik van oudsher door de lokale bevolking. Dat planten tegen wonden en ziekten worden gebruikt (vaak ook een toepassing van de as na verbranding) en ook voor oliën en geuren, is natuurlijk geen nieuws, maar toch werd ik weer verrast door de verscheidenheid aan nuttige planten en hun praktische toepassingen. Neem nu het blad van wat Modswai - als ik het goed onthouden heb - de Elephant Ear Plant noemde: het dankt zijn naam aan de vorm en omvang van zijn blad, dat zo zijdezacht is dat het o.a. wordt gebruikt om babybilletjes mee schoon te maken. Andere planten of bloeiwijzen dienen bijvoorbeeld weer als tandenborstel.

Er zijn ook planten waar mens en dier maar beter vanaf kunnen blijven, zoals de zaaddozen van de plant hierboven, die heel giftig zijn. De vruchten van de Sausage Tree daarentegen zijn wel weer heel bruikbaar en geven de boom bovendien zijn naam.

Het eerste wild dat we ontdekten, was een kleine kudde impala's en even later lieten ook een paar kudu's zich zien. Maar de dieren waren schichtig en bewaarden een veilige afstand. Dat heeft misschien ook te maken met het feit dat wij te voet waren. Dieren ervaren het anders dan wanneer je in een auto zit.

Er groeien hier veel Lead trees, bomen met zulk hard hout dat het een kampvuur gedurende 5 dagen kan laten branden. Veel van deze bomen waren gedeeltelijk dood of vertoonden bastschade, omdat olifanten graag hun slagtanden erin zetten. 

Niet alle bomen gaan meteen dood van een olifantenknuffel, zoals de nieuwe loten aan deze Lead tree bewijzen.

Boven een Striped Kingfisher - gestreepte ijsvogel, de enige van deze soort die ik tijdens onze reis in Botswana heb gezien. In tegenstelling tot de Malachite en Pied Kingfisher, die bijna overal opdoken.

Boven ons zweefde een Bateleur. Dit zijn vaak de eerste roofvogels die een prooi ontwaren en er het eerst bij zijn. Gieren zweven gewoonlijk veel hoger in de lucht.

Niet lang daarna kwamen we echter ook gieren tegen. Het waren Witkopgieren die op de grond zaten, maar bij ons naderen hun heil hogerop zochten.

Bij nadere inspectie vonden we een impala, nog niet zo lang dood, waarschijnlijk die vroege ochtend.
Een naar gezicht natuurlijk, veel vliegen en het begon al aardig te stinken. Vraag was: wie en waar was de dader? Voorzichtig inspecteerden de gidsen sporen en de omgeving.

De killer lag niet ver van ons. Nauwelijks zichtbaar tussen de hoge kruidgewassen en grassen, vonden de gidsen een joekel van een python. Eerst de staart aan de kant waar wij stonden en toen we er met een flinke boog omheen waren gelopen, de kop. Een deel van de slang was tussen het lagere gewas even goed te zien, maar zelfs terwijl de gidsen de kop met een lange stok aanwezen, konden wij de kop nog lastig ontdekken tussen alle groen. We moesten natuurlijk ook wel op enige afstand blijven.  Het gevaar van zo'n 3,5 meter lange wurgslang hoefden we niet te onderschatten. Waarschijnlijk hebben we hem/haar met onze komst bij het nuttigen van zijn prooi gestoord. Dat gaat trouwens niet met kleine hapjes; een python schrokt zo'n antilope in zijn geheel, van kop tot staart, naar binnen.

Het midden van de python was goed te zien, maar zoek de kop!

Met geopende bek, griezel!

Tijd om verder te lopen. Over graslanden en tussen bossen geurende wilde salie door, afgewisseld met bosranden en laag struikgewas en overal enorme termietenheuvels.

Vaak zie je termietenheuvels rond bomen en wij dachten altijd dat termieten hun heuvels rond de bomen opbouwen, maar het kan ook andersom: zaden van bomen worden aangedragen door vogels en andere dieren die op de termietenheuvels afkomen en dan is de boom dus jonger dan de termietenbehuizing.
We kwamen bij een heuveltje dat uitzicht bood op een paar mooi meertjes en velden met vele soort grassen en kruiden in talloze tinten intens groen in het heldere ochtendlicht onder de blauwe hemel. Onwezenlijk en onwijs mooi!

Terug bij de mokoro's. Een paar buffels aan de overkant van het water.

Hoewel we weinig groot wild hebben gezien, is het een prachtige ochtend geweest en hebben we ook dit keer veel geleerd en genoten.

Deze avond gaan we er weer met de motorboot op uit:
http://renrbotswana.blogspot.fr/2015/07/maandagavond-boottocht-okavango-delta.html